«صابر» شهرک قدیمی بالاشهر مشهد مشکلات فراوانی دارد | از تصرف اراضی تا انبارشدن برای ضایعات

الهام مهدیزاده | شهرآرانیوز؛ آخرین کوچه‌های جنوبیِ مشهد و ساختمان‌های بیشتر بدون نما و بی نظمش با چند پله به کوه می‌رسد. کوچه‌هایی پلکانی با رنگ‌های سرخ و زرد و آبی؛ اغلب باریک هستند و آبراهه‌ای میانشان جاری است. برای عبور از این کوچه‌ها که با شیبی تند به کوه می‌رسند، باید چندباری ایستاد، نفس چاق کرد و دوباره قدم برداشت. شاید همین شیب بی قاعده، بهترین تعریف برای محله‌های گلدیس و شقایق ۲ باشد که هنوز میان مردم محله و مشهدی‌ها به نام قدیمی خود شناخته می‌شوند؛ «صابر». این محله ۲۰ هزار نفری در دهه اخیر به واسطه ساخت وساز‌های شبانه و بی قاعده خود، بار‌ها و بار‌ها در صدر اخبار رسانه‌های مشهد و استان قرار گرفته است.

اگرچه این ساخت وساز‌ها در مقایسه با سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ کاهش چشمگیری یافته، هنوز هم گرفتن پروانه ساختمانی برای ساخت و ساز‌های این محله، امری غریب، مبهم و پرچالش است؛ این شرایط به دلیل قرارگرفتن محله در اراضی ملی، همچنان برقرار است. درکنار این موضوع، تبدیل برخی از خانه‌ها به انبار زباله‌های بازیافتی، شرایط این محله را پیچیده کرده است. در «تریبون محله» این هفته به همراه مدیر دفتر تسهیلگری محله، چرخی زده ایم در محله صابر؛ میان همه مشکلات و زیبایی هایش.

مشوقی که برای صابر فعال نیست

شهرک صابر و محله‌های نه دره، مقصد کیسه‌های بازیافتی جمع شده از محله‌های هاشمیه، هنرستان و هفت تیر است. کیسه‌های بازیافتی جمع شده داخل برخی خانه‌های اینجا انبار می‌شود. ارزانی زمین‌ها و خانه ها، سبب شده است افراد با هدف ایجاد انبار‌های ضایعات، خانه‌هایی را با قیمت‌های اندک خریداری کنند و آن را به محلی برای جمع آوری و تفکیک زباله تبدیل کنند. سعیدیان، مدیر دفتر تسهیلگری محله صابر، اصل بازیافت و تفکیک زباله را اقدامی تحسین برانگیز می‌داند

و البته ترجیح می‌دهد در محدوده مسکونی انجام نشود. او می‌گوید: بهتر است این کار در محیطی دور از واحد‌ها و خانه‌ها صورت گیرد تا آلودگی‌ها و مشکلات ناشی از آن، ساکنان محله را اذیت نکند. به اذعان او جمع کردن زباله‌های بازیافتی و انباشت آن در محیط یک خانه مسکونی، برای همسایگان دردسر‌های زیادی ایجاد کرده است؛ از آلودگی‌های بصری و محیطی گرفته تا افزایش حشرات موذی مانند سوسک و پشه.

همه غیرمجاز‌های محله

انگشت شمار این وصف تعداد خانه‌های نوساز دارای پروانه محله گلدیس و شقایق ۲ است. آن طورکه مسئول دفتر تسهیلگری محله صابر می‌گوید، تنها سه یا چهار ساختمان نوساز دارای پروانه در این محله ساخته شده است. او مشکل نداشتن پروانه را به معارضات محله مربوط می‌داند و توضیح می‌دهد: در این محدوده، دو پلاک ثبتی وجود دارد که اداره ثبت، آن دو پلاک را جزو اراضی ملی می‌داند و تمام محله صابر به نوعی روی همین اراضی تصرف شده بنا شده است.

صادرنشدن پروانه ساخت برای بیشتر ساخت ساز‌های این محدوده به همین دلیل است. خود اهالی، قدمت برخی تصرفات و ساخت وساز‌های محله صابر را تا ۴۰ سال می‌دانند، اما آن طورکه از قراین و شواهد پیداست، هیچ کدام از تصرفات تعیین تکلیف نشده اند. آن طورکه سعیدیان می‌گوید، «طی سال‌ها اقداماتی فقط در حد حرف صورت گرفته است»؛ مثلا در مقطعی گفته شده که دولتی بودن این اراضی لغو شده است.

مشوقی که برای «صابر» نیست

اگرچه در سال‌های اخیر، بازآفرینی و بهسازی بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی همچون محله صابر در فهرست اولویت‌های مدیریت شهری قرار گرفته است و به منظور اجرای کلی آن، بسته‌های حمایتی و تشویقی متنوعی نیز تصویب شده، هنوز از بسته حمایتی و تشویقی محله گلدیس و شقایق خبری نیست. مسئول دفتر تسهیلگری محله معتقد است این مشوق‌ها که در تمام محلات هدف و حاشیه مشهد به تصویب رسیده، برای محله صابر هنوز در گیرودار تصویب است! به گفته او، «اگر این بسته‌های حمایتی برای کل محله نه دره فعال شود، این احتمال وجود دارد که ساکنان محله نیز بتوانند با شرایطی خاص پروانه ساختمانی نیز دریافت کنند.» بسته‌هایی که مردم محله نیز به شدت خواهان فعال شدنشان هستند و معتقدند دلیل فعال نشدن بسته‌های تشویقی برای محله نه دره و شهرک صابر، مجاورت با محله‌های برخوردار مشهد است.

پله ها؛ ظرفیت گردشگری محله

کوچه‌های پلکانی؛ این نمای غالب محله صابر است. موضوعی که در صحبت‌های سعیدیان نیز نمود پیدا می‌کند. او می‌گوید: شهرک صابر در میان محلات مشهد، بیشترین کوچه پلکانی را دارد. اغلبشان هم به دلیل اتصال به پارک خورشید و کوه‌های این محدوده، بن بست هستند. به همت شهرداری، این پله راه‌ها رنگ آمیزی و گل آرایی شده اند تا رنگ ورو و حال و هوای بهتری بگیرند.

به گفته اهالی، سوای پاکیزگی هوا و هم جواری با کوه، این پله‌های رنگی، زیباترین وجه محله صابر هستند؛ زیبایی‌ای که به تأیید مدیر دفتر تسهیلگری محله گلدیس و شقایق باید از آن به عنوان ظرفیت گردشگری بهره برد. آن طورکه او می‌گوید، چنین ظرفیتی می‌تواند سبب توسعه محله شود و دفتر توسعه محله نیز روی این ظرفیت سرمایه گذاری کرده و درحال شناسایی مسیرهاست.

مصوبه تشکیل کمیته تعیین تکلیف ساخت وساز‌ها روی زمین‌های معارض مشهد همچنان خاک می‌خورد

۸ سال معطل تشکیل یک کمیته!

حمیدرضا باقری، معاون توسعه محلی سازمان بازآفرینی شهرداری مشهد است. او مشکلات محله «نه دره» یا «صابر» را به اراضی و مالکیت آن‌ها ارتباط می‌دهد و می‌گوید: در این محله افرادی داریم که ادعای مالکیت و خرید ملکشان را دارند، افرادی نیز با تصرفاتی که از ۳۰ تا ۴۰ سال پیش کرده اند، اکنون ساکن اینجا هستند. راه وشهرسازی هم مستندات خود را برای مالکیت زمین‌های این محدوده به روزرسانی کرده و چند جلسه نیز برای تعیین تکلیف ساختمان‌های این محله برگزار شده است تا سهم راه وشهرسازی از این اراضی و محلاتی که مشکلات مالکیتی دارند، مشخص شود.

آن طورکه معاون توسعه محلی سازمان بازآفرینی شهرداری مشهد می‌گوید، راهکار قانون، تشکیل یک کمیته است تا زمین‌ها و واحد‌های مسکونی را که روی چنین زمین‌هایی ساخته شده اند، بررسی و درنهایت تعیین تکلیف کند. او توضیح می‌دهد: بند ۹ قانون بازآفرینی بافت‌های فرسوده با هدف رفع چالش زمین‌های دارای معارض و ساخت وساز‌های روی این معارضات تصویب شده است تا راه برون رفتی باشد برای مشکلات و چالش‌های این محدوده؛ و البته نیازی به گفتن نیست که اگر مشکلات محله صابر همچنان پابرجاست، یعنی از ۸ سال پیش که بند ۹ قانون بازآفرینی بافت فرسوده تصویب شده، هنوز چنین کمیته‌ای در مشهد تشکیل نشده است.

درخواست فرماندار برای شکل گیری کمیته

معاون توسعه محلی سازمان بازآفرینی شهرداری مشهد، تشکیل این کمیته را معادل رفع مشکلات بخش عمده‌ای از زمین‌های بلاتکلیف و دارای معارض حاشیه مشهد می‌داند. در این زمینه از برگزاری جلسه ستاد بازآفرینی شهرستان‌ها با حضور فرماندار مشهد می‌گوید که در آن به موضوع مالکیت ساکنان حاشیه مشهد اشاره شده است و فرماندار مشهد متعاقب آن از نهاد‌های حاضر در جلسه خواسته «این کمیته در اسرع وقت تشکیل شود تا بتوان درباره موضوع مالکیت محلات حاشیه مشهد پاسخ گو بود.»

باقری معتقد است چنانچه این کمیته تشکیل شود، شهرک صابر یا همان نه دره سابق به دلیل تعدد ساختمان‌های بلاتکلیفش باید در صدر پیگیری‌های کمیته قرار گیرد. اگرچه چنین کمیته‌ای هنوز تشکیل نشده است، معاون توسعه محلی سازمان بازآفرینی شهرداری مشهد از مکاتبه با نهاد‌های متولی و مسئول برای معرفی نماینده می‌گوید که همین چند روز پیش برای تسریع در تشکیل این کمیته، از سوی سازمان بازآفرینی شهرداری مشهد انجام شده است. او می‌گوید: برای رفع مشکل مالکیت املاک شهرک صابر و دیگر مناطق حاشیه مشهد ازطریق حوزه ثبت اسناد و دیگر مبادی قانونی اقدام کرده ایم؛ البته هنوز از مسیر ثبت اسناد به نتیجه‌ای نرسیده ایم.

تشکیل کمیته زمان بر است

با این تفاصیل، معاون توسعه محلی سازمان بازآفرینی شهرداری مشهد، تشکیل کمیته را زمان بر می‌داند. به گفته او در این کمیته باید یک قاضی از سوی رئیس قوه قضاییه معرفی شود، علاوه برآن نمایندگانی از استانداری و ثبت اسناد باید حضور داشته باشند و ازآنجاکه موضوع زمین و ارزش افزوده آن، دقت نظر بیشتری می‌طلبد تا حقی از دولت و افراد ضایع نشود، پیگیری‌ها فقط در مرحله مذاکرات کارشناسی قرار دارد و پس از آن وارد فاز تصمیم گیری‌های مدیریتی خواهد شد.
برآورد این مدیر این است که «تا دو ماه آینده همچنان اجرایی نمی‌شود. اما این قول را می‌توان داد که رفع مشکل تملک در بافت‌های حاشیه مشهد و به ویژه محله نه دره با جدیت دردست پیگیری است و به محض تشکیل این کمیته، مشکلات بسیاری حل‌ می‌شود.»

مشوق‌های بازآفرینی صابر؛ ۲ ماه آینده

اگرچه تشکیل کمیته تعیین تکلیف همچنان با، اما و اگر همراه است، معاون توسعه محلی سازمان بازآفرینی شهرداری مشهد، یک خبر خوش درباره بسته‌های تشویقی محله صابر دارد. او می‌گوید: با هدف بازآفرینی محله‌های حاشیه شهر مشهد، شهرداری بسته مشوقی به شورا ارسال کرد. این بسته در قالب عمومی برای محله‌های هدف و حاشیه مشهد تنظیم شده بود، اما با بررسی‌های کارشناسی و شرایط محله تصمیم گرفته شد که برای محله‌های آبکوه، وکیل آباد و صابر، لایحه‌های جداگانه ارسال شود.

لایحه آبکوه ارسال شد. درباره محله‌های وکیل آباد، نه دره یا همان شهرک صابر نیز لایحه‌هایی جداگانه ابتدای خرداد ارسال شده است. باتوجه به تبادل نظر و آماده شدن بسته براساس این نظرات کارشناسی، می‌توانیم بگوییم که ظرف دو ماه آینده، مراحل اداری این بسته تشویقی نیز به پایان می‌رسد و در اختیار مردم قرار می‌گیرد.